A. Basınçlı buhar,
B. Kuru ısı sterilizasyonu,
C. Düşük ısı metotları;
D. Etilen oksit
E. Formaldehid
F. Gaz plazma
G. Gama sterilizasyonu, kullanımda olan yöntemlerdir.
Aslında önerilen yöntemlerin hepsinin de amacı aynıdır. Uygulama şekilleri, süreleri, alanları farklılık gösterir. Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın uygun şartlarda yapılması, uygun kontrol yöntemlerinin kullanılması gerekmektedir.
Sterilizasyon Kontrol Basamakları
Sterilizasyonun basamaklardan oluştuğu, her basamağın izlenmesi ve yapılmış olan iş doğruluğunun ve geçerliliğinin kanıtlanması gerekmektedir. Bu amaçla sterilizasyonun farklı basamaklarında işlemin, kontrolü, sterilizasyon güvenlik programı ile yapılmaktadır.
- Cihaz kontrol,
- Yük kontrol,
- Maruziyet kontrol,
- Bohça (paket) kontrol,
- Kayıt kontrol.
Sterilizasyon Yöntemlerinin Sınıflandırılması
- Sterilizasyon yöntemleri;
- Isıl işlem uygulamaları ile sterilizasyon,
- Mekanik yöntemlerle sterilizasyon,
- Işınlama ile sterilizasyon,
- Kimyasal maddelerle sterilizasyon
olmak üzere başlıca dört grupta toplanabilir.
Kuru Isıl İşlemle Sterilizasyon
Isı ile sterilizasyonun etki mekanizması doğrudan doğruya hücre proteinlerini koagule etmek suretiyledir. Isı ile sterilizasyonda ısı derecesi, ısının etki süresi, ortamdaki nem miktarı, ortamın pH’sı, osmotik basınç gibi etmenler sterilizasyon üzerinde etkilidir.
Alevden Geçirme
Cam ve metal malzemelerin dış yüzleri alevden geçirilerek steril edilebilmektedir.
Ayrıca steril kapların ağız kısımları, her açış ve kapatış sırasında alevden geçirilerek sterilizasyonun
bozulmaması sağlanmaktadır.
Alevde Tutma (Genellikle öze ve iğne gibi ekim aletlerinin sterilizasyonunda kullanılan yöntemdir.)
Öze, sapından kalem gibi tutularak, 45 derecelik açıyla, aleve ilk önce uzak konumda tutularak üzerindeki organik maddelerin yanması sağlanır. Daha sonra alevin içerisine iyice daldırılarak tamamen kızarıncaya kadar ısıtılır. Direkt olarak aleve daldırılacak olursa, üzerindeki organik maddeler yüksek ısı etkisiyle genleşerek patlayacağı için, sıçrayarak çevreye yayılabilir. Sıçrayan materyal içindeki mikroorganizmalar canlı kalabileceği için çevrenin kontamine olmasına yol
açabilmektedir.
Kuru Sıcak Havada Bekletme
- Kuru sıcak hava ile sterilizasyonda ortamda nem bulunmadığından sterilizasyon daha uzun süre almaktadır. Bu amaçla Pastör fırınları (Kuru Hava Sterilizatörü) kullanılır. Genel olarak 170°C’de bir saat, 160°C’ de iki saat, 140°C’ de ise 3 saat sterilizasyon için yeterlidir. Bu yöntem ile cam ve metal araç gereçler, içlerine nemin ulaşamadığı yağlar sterilize edilir. Besiyerleri, çözelti ve diğer sıvılar kuru sıcak hava ile sterilize edilmez.
- Otoklavlama sırasında hava paketleri oluşturabilecek pipet, petri kutuları gibi cam malzemeler, yeterince sterilize edilememe riski de dahil olmak üzere pek çok nedenle kuru hava sterilizatörlerinde sterilize edilir.
- Sterilizatörde sıcaklık istenen dereceye kadar yükseldikten sonra süre başlatılır. Sıcaklığın paketlenmiş malzemeye nüfuzu ve işlem sonunda oda sıcaklığına kadar düşmesi için gerekli süre bunun dışındadır.
Sterilizasyon Etüvü ve Özellikleri
Kuru sıcak hava ile sterilizasyon ve kurutma işlemlerinde kullanılan sterilizatörlerdir. Genellikle oda sıcaklığı ile 300 °C sıcaklık aralığında çalışır. 100 °C’nin altındaki sıcaklıklarda ayarlanan değerden aşırı sapma gösterdiği için inkübasyon amaçlı kullanılmamalıdır. Sıcaklık ve süre ayarı yapılabilir. Süre ayarı ayarlanılan sıcaklık derecesine ulaşıldıktan sonra çalışmaya başlar. Pastör fırını olarak da bilinir. Farklı hacim ve tipte olanları vardır. Raf sayısı ve raf aralıkları ayarlanabilir.
Etüvde Sterilizasyon İşlemi
Steril edilecek malzemeler sterilizasyona hazırlanır (Temizlik, paketleme vb.) Sterilizasyon hazırlığı yapılan malzemeler etüv raflarına yerleştirilir.
Etüvün kapağı kapatılır.
Etüvün sıcaklık ve süre ayarı yapılır.
Etüvün çalışması kontrol edilir.
Etüv alarmlı ise alarm sesini duyunca etüv kapatılır.
Etüv zaman ayarlı değilse termostat düğmesi söndükten sonra istenilen süre tutulur.
Süre sonunda etüv kapatılır.
Sıcaklığın düşmesi beklenir.