Sağlık tesislerinde ameliyathane, doğumhane, müdahale odaları gibi cerrahi operasyon yapılan bölümler ile yoğun bakım, reanimasyon servisi, hasta odaları gibi bakım, tedavi alanlarında ve cerrahi aletleri çalıştırmak için medikal gazlar kullanılmaktadır.
Medikal gaz olarak; oksijen, azot protoksit, karbondioksit, 4 Bar medikal hava, 7 Bar cerrahi hava, mix gazlar, saf azot kullanılmaktadır.
Medikal gaz sistemleri doğrudan insan hayatına yönelik risk taşıdıklarından projelendirme iyi bir mühendislik çalışmasıyla, uygulama ise bilinçli ve teknolojik, sağlığa uygun, yüksek kalitede malzemeler kullanılarak yapılmalıdır.
Bundan dolayı medikal gazların sistem tasarımları, boru dağıtım hatlarıyla ilgili gaz prizlerine ulaştırılması, medikal vakum, anestetik atık gaz sistemlerinin yapımı özel bir önem ve ihtisas gerektirmektedir. Yapılan projeler ve uygulamalar, ulusal ve uluslararası standartlara, yönetmeliklere uygun olmalıdır. Ayrıca zamanla ortaya çıkacak teknik gelişme ve değişikliklere sistemin adaptasyonu mümkün olacak şekilde tasarım yapılmalıdır. Bu çalışmada oksijen tesisatı, azot protoksit tesisatı, 4 bar basınçlı medikal hava tesisatı, 7 bar cerrahi hava tesisatı, saf azot tesisatı, vakum tesisatı, anestetik gaz tesisatı ve sistem elemanlarının özellikleri ve uygulama örnekleri, Avrupa’daki EN ISO 7396–1(2007) standardı Ülkemizde bire bir aynı olarak kabul edilmiş TS EN ISO 7396–1(2009) standardı ve kapasite özellikleri için atıfta bulunduğu diğer standartların nasıl kullanılması gerektiği anlatılacaktır.
Sağlık tesislerinde; hastalarda tanı, tedavi, terapi, uyutma gibi işlemler için ve operasyon odalarında cerrahi aletleri çalıştırmak için kullanılan gazlara medikal gaz denilmektedir.
Bu gazları kullanım noktaları olan uç birimlere kadar dağıtan borulama sistemine medikal gaz tesisatı, bu noktalarda vakum sağlamak için yapılan sisteme medikal vakum tesisatı ve operasyon odaları ile uyutma, uyanma odalarında anestezi gazlarını uzaklaştırmak için yapılan sisteme anestetik atık gaz tesisatı denilmektedir.
Medikal gazlar ve sistemleri aşağıda listelenmiştir:
1. Oksijen ve tesisatı
2. Azot protoksit ve tesisatı
3. Medikal hava 4 bar ve tesisatı
4. Cerrahi hava 7 bar ve tesisatı
5. Karbondioksit ve tesisatı
6. Karışım gazlar ve tesisatı
7. Azot ve tesisatı
8. Vakum tesisatı
9. Anestetik atık gaz tesisatı
Yukarıda listelenen medikal gazlar şu amaçlar için kullanılmaktadır:
1. Oksijen: Solunum, anestezi ve oksijen terapisi
2. Azot Protoksit: Anestezi (uyutma)
3. Medikal Hava
4 Bar: Solunum destekleyici gaz, anestezi ve solunum aparatı sondaj türbini, buhar aracılığıyla ilaç verme ve enjektörle çekme 4. Cerrahi Hava 7 Bar: Cerrahi aletleri çalıştırma
5. Karbondioksit: Fiziksel tedavi, inkübatörler, laminar flow çalışma kabinleri
6. Karışım Gazlar: İnkübatörler, çalışma kabinleri
7. Saf Azot: Cerrahi aletleri çalıştırma ve test işlemleri
8. Vakum Tesisatı: Bronşiyal emme, sabit drenaj, ameliyat sırasında emme 9. Anestetik Atık Gaz Tesisatı: Uyutma, uyandırma ve operasyon odalarından anestezi gazlarını uzaklaştırma